Dấu hiệu các DN có khả năng vực dậy nhanh sau khủng hoảng

Dịch bệnh Covid19 vẫn đang tạo ra những ám ảnh bao trùm lên nền kinh tế thế giới và tâm lý của người dân. Những dự báo lạc quan cũng cần mất 12 –18 tháng để cho ra đời loại vắc xin điều trị dịch bệnh này. Các vấn đề nhìn dưới góc độ xã hội và góc độ kinh tế đang có sự tác động qua lại gây ra nhiều tình huống khiến người xem chỉ biết im lặng, chính những nước được xem là giàu có nhất như Mỹ, Nhật, EU…lại đang là những nước rất kém linh hoạt trong những biện pháp, chế tài xử lý dịch bệnh. Trong trường hợp những dự báo lạc quan phía trên là đúng thì với 1 khoảng thời gian dài đáng kể phía trước, bất kể là các doanh nghiệp hay người dân đều phải thực hiện việc “sống chung” với đại dịch trước khi có những biện pháp điều trị dứt điểm với lo ngại từ làn sóng dịch bệnh thứ hai có thể diễn ra.

1. Các doanh nghiệp cần gì thời khủng hoảng?

Có câu “mạnh vì gạo, bạo vì tiền”, các nước giàu có đang dùng những biện pháp tài khóa, tiền tệ rất mạnh mẽ nhằm hỗ trợ, kích thích sự phát triển của nền kinh tế. Thống kê 1 số quốc gia:

Mới đây nhất thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia và gói kích thích kinh tế tương đương 988 tỷ USD (khoảng 20% GDP) có quy mô lớn nhất từ trước tới nay. Tới thời điểm này, hầu hết các quốc gia đều khẳng định ưu tiên hàng đầu vẫn là chống dịch vì những đồng chi tiêu cho việc kiểm soát dịch sẽ tiết giảm được những thiệt hại kinh tế đáng kể nếu để dịch tiếp tục bùng phát, làm tiền đề để vực dậy trở lại trong giai đoạn hậu dịch. Báo cáo của ĐHKT Quốc dân còn khảo sát những ý kiến thực tế trên mẫu là 510 doanh nghiệp SME có quy mô dưới 200 lao động thuộc các ngành : dịch vụ (65,1%), công nghiệp và xây dựng (29,8%), nông nghiệp (5,1%) tại địa bàn TP. Hà Nội (69,3%), TP.HCM (12,2%) và các địa phương khác (18,5%), kết quả đa phần các DN đều có câu trả lời nghiêng về phía tiêu cực nếu dịch bệnh tiếp tục kéo dài tới tháng 12. Những khó khăn cốt yếu nhất mà các DN gặp phải là:

Như vậy khó khăn của các DN xuất phát từ cả hai phía cung, cầu do sự gián đoạn của chuỗi cung ứng, sự sụt giảm về nhu cầu, việc đóng cửa bắt buộc dẫn tới việc sxkd hoạt động dưới mức bình thường…từ đó gây ra sự sụt giảm trong nguồn thu, thiếu hụt nguồn vốn cho sxkd. Gánh nặng lớn nhất của các DN trong thời kỳ này theo báo cáo là các chi phí như : chi phí nhân công lao động, chi phí lãi vay, chi phí thuê mặt bằng, chi phí hoạt động thường xuyên và chi phí khác…Trong năm nay ước tính sự sụt giảm doanh thu của các DN như sau:

Nếu dịch kéo dài tới tháng 12/2020 thì 39,3% các DN trong này cho rằng mình sẽ phá sản. Rõ ràng dịch Covid19 đã gây ra một cú “trời giáng” lên đại bộ phận các DN SME – vốn không có lợi thế cạnh tranh nhiều và người lao động ở tuyến dưới, những người lao động tự do…Ngay cả các DN lớn cũng rất nhiều DN rơi vào tình trạng “ngủ đông” tuy nhiên những DN này đã hoạt động lâu và tích lũy được nguồn vốn đủ đề DN có thể duy trì, vận hành với công suất thấp hơn trong thời gian sắp tới. Họ cũng thực hiện những biện pháp cắt giảm tương tự như các DN SMEs như: cắt giảm chi phí vận hành, chi phí nhân sự, qui mô sxkd, luân chuyển hoặc cắt giảm lao động….Nhìn trên khía cạnh tích cực, các doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn có 1 lợi thế rất lớn là khả năng linh hoạt, thích nghi nhanh thậm chí là chuyển đổi chiến lược kinh doanh như nhiều DN đang thực hiện. Vì dịch bệnh kéo dài, thói quen tiêu dùng tạm thời sẽ thay đổi chuyển hướng sang các dịch vụ đặt hàng trực tuyến, tiêu thụ các mặt hàng thiết yếu hơn gia tăng do nhu cầu tích trữ, tiêu thụ các sản phẩm bổ sung cho sức khỏe, hỗ trợ đề kháng…Thực tế nhiều DN đã ứng dụng những nguyên liệu đầu vào sẵn có trong ngành nghề của mình, máy móc có sẵn chuyển hướng sản xuất các mặt hàng thiết yếu, an toàn theo nhu cầu của người dùng hoặc họ có thể nhận thêm sản phẩm để phân phối, lúc này vấn đề dòng tiền đang rất cấp thiết cho nên việc linh hoạt luân chuyển nhân sự, đề ra những chiến lược kinh doanh sáng tạo nhằm đáp ứng tối thiểu cho việc “tồn tại” là ưu tiên hàng đầu. Nghĩa là DN phải “bán được cái gì đó” để có tiền trang trải lúc khó khăn này, dù là DN lớn hay nhỏ thì đều có quy trình để xử lý như sau, chỉ khác 1 điều tỷ trọng thời gian của các DN giành cho việc nào nhiều hơn:

“Xốc” lại tinh thần CBCNV, người lao động, có cơ chế đối thoại giữa ban lãnh đạo và nhân viên 1 cách trực tiếp. Vì vấn đề tinh thần là rất quan trọng cũng như để lắng nghe được tâm tư, nguyện vọng của người lao động nhằm đưa ra những lời khuyên, sự sắp xếp hợp lý. Khi công ty khó khăn cũng là dịp “lọc” lại những con người phù hợp hiểu được định hướng cũng như các giá trị mà ban lãnh đạo đang theo đuổi. Tập trung vào nhân viên cũng là tập trung vào tương lai của công ty, DN có thể bị phá sản nhưng những người phù hợp thì không mất đi và sẽ tiếp tục cùng đồng hành, gắn bó với đội ngũ. Văn hóa doanh nghiệp có thể được hình thành trong giai đoạn này. Kinh nghiệm cho thấy ban lãnh đạo lại thường tìm ra những ý kiến hay nhất từ chính đội ngũ nhân viên của họ.

Tích cực rà soát, cắt giảm chi phí và triển khai các sản phẩm mới. Tinh thần “đối tác” được thể hiện rất cao vào lúc này, đây cũng là giai đoạn để “lọc” các đối tác có thiện chí, sẵn sàng cùng hi sinh lợi ích để hướng tới mối quan hệ lâu dài hơn. Tác động của dịch bệnh tới các ngành nghề là không đồng thời và không giống nhau, mỗi DN đang ở trong giai đoạn phát triển khác nhau, cơ cấu nguồn thu, cơ cấu vốn khác nhau nhưng không có DN nào là hoạt động độc lập trong chuỗi giá trị của ngành nghề đó. Việc “bán dọc” hay “bán chéo” sản phẩm cho nhau để cùng tồn tại cũng là điều cần xem xét.

Không ngừng mở rộng, tìm kiếm những doanh nghiệp khác phù hợp để có thể liên kết trong giai đoạn khó khăn nhất. Dễ thấy việc này các DN lớn đã có sự chuẩn bị trước và lên những kịch bản tùy theo diễn biến nghiêm trọng của dịch bệnh. Không chỉ trong thời điểm khó khăn vì sự cạnh tranh ngày nay không chỉ diễn ra giữa các DN mà là trên toàn chuỗi cung ứng. Chính những đối tác đó có thể lại giới thiệu những đối tác khác có thể hỗ trợ được cho các DN.

Nhu cầu là yếu tố rất khó để dự đoán ngay cả những DN có thị phần lớn cũng rất khó khăn trong việc dự đoán nhu cầu và không phải điều gì các DN lớn cũng làm được. Thực tế nhu cầu rất đa dạng nên các DN nhỏ có thể đi tới các ngóc ngách sâu nhất để nắm bắt các nhu cầu này, cá nhân hóa sản phẩm, dịch vụ ở mức cao để nắm bắt từng nhu cầu. Nếu cần sự tư vấn từ bên ngoài thì DN cũng nên chủ động vì rất nhiều tập đoàn lớn khi gặp khó khăn họ vẫn tìm tới tổ chức tư vấn phù hợp để đưa ra chiến lược vực dậy công ty.

Thường xuyên cập nhật các chính sách hỗ trợ của Chính phủ, ngân hàng…đây là thời điểm “đóng cửa” của các gia đình cho việc cách ly tuy nhiên cũng là thời điểm “mở cửa” cho các chính sách hỗ trợ rất nhiều trong thời gian tới. Nếu gặp vấn đề cấp bách về dòng tiền DN hoàn toàn có thể xem xét danh mục tài sản có giá trị, những hợp đồng bán hàng đã ký với khách hàng được thanh toán theo tiến độ để đáp ứng ngay nhu cầu về nguồn vốn…

Dưới đây là phản hồi của DN về các giải pháp hỗ trợ quan trọng nhất trong mùa dịch này:

2. Dấu hiệu của các DN có khả năng vực dậy nhanh:

Với diễn biến sụt giảm nguồn thu đột ngột trong những tháng qua, bức tranh tài chính của các DN niêm yết có lẽ cũng không nằm ngoài sự khó khăn này và sẽ có sự sụt giảm theo hướng tiêu cực hơn trong đợt công bố KQKD quý I/2020 sắp tới. Cho nên việc đơn thuần dựa vào các con số nhà đầu tư sẽ khó có thể đánh giá được, cần thêm các yếu tố định tính khác:

Về mặt định lượng, lượng tiền trong két của doanh nghiệp tại thời điểm báo cáo cuối năm 2019 có thể dùng để trang trải cho chi phí vận hành trong bao lâu, trong lúc đó DN có thể có thêm thời gian để đưa ra các chiến lược mới. DN cần sống chung với dịch bệnh trước khi nói tới khả năng vực dậy nhanh. Doanh thu giữ được là điều quan trọng nhất ở thời điểm này, đặc biệt đối với các DN còn vay nợ NH nhiều.

Khả năng, sức mạnh đàm phán của DN với các đối tác để giãn hoặc giảm các chi phí cố định xuống. Các DN ở quy mô nào cũng cần thực hiện, đối với DN quy lớn nhưng không linh hoạt vẫn có thể bị lỗ rất nặng.

DN có thái độ rất thận trọng với diễn biến của dịch, đưa ra các kịch bản cụ thể và không ngừng tìm ra các biện pháp mới để thích nghi. Nhà đầu tư có thể tham khảo từ những bài phát biểu của ban lãnh đạo, trực tiếp sử dụng sản phẩm, dịch vụ của DN đó để có thêm đánh giá riêng. Cần đánh giá được sản phẩm, cấu trúc sản phẩm và những chính sách bán hàng trước và sau thời điểm dịch bệnh, một số DN cần phải giảm giá mạnh các mặt hàng để ưu tiên cho dòng tiền. Một số khác vẫn giữ nguyên hoặc đưa ra các chương trình khuyến mãi tặng kèm có điều kiện. Hai chiến lược này thể hiện 2 vấn đề khác nhau về nội tại của 2 DN đằng sau đó.

Xem xét sự phụ thuộc của DN trong chuỗi cung ứng, ngoài việc dịch bệnh gây tác động ra, việc linh hoạt trong nguồn cung và đối tượng khách hàng đa dạng ở phía cầu sẽ giảm bớt gánh nặng cho DN trong giai đoạn này. Các DN có sự phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc, Mỹ, EU, Nhật Bản…hay xuất nhập khẩu nói chung đang bị gián đoạn tạm thời chưa kể các gói hỗ trợ và kích thích rất lớn đang tung ra có khả năng gây biến động lớn về mặt lãi suất, tỷ giá…cũng gây ảnh hưởng không nhỏ tới các DN có mối quan hệ thương mại với các quốc gia này, vay nợ bằng những ngoại tệ này, hàng hóa Việt Nam cũng có thể trở nên kém cạnh tranh hơn.

DN đó ứng xử như thế nào với cộng đồng trong giai đoạn này, tức là ở khía cạnh xã hội các DN tích cực hỗ trợ, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn, hỗ trợ ngân sách chống lại dịch bệnh luôn là những DN linh hoạt và đang làm đúng nghĩa với công việc kinh doanh. Những DN như vậy sẽ nhận được sự ủng hộ lớn từ cộng đồng, người tiêu dùng sau này chứ không chỉ quan tâm tới tăng trưởng của riêng DN mình.

Cuối cùng, tình hình kinh tế thế giới đang phụ thuộc rất lớn vào tình hình kiểm soát dứt điểm dịch bệnh, giúp cho mọi việc thông thương trở lại như bình thường cần có thời gian. Vì cuộc khủng hoảng lần này (nếu xảy ra thực sự) là do bắt nguồn từ nguyên nhân phi kinh tế, tác động tới kinh tế cho nên Chính phủ các nước đều phải dùng tới biện pháp kinh tế để hỗ trợ cho sự gián đoạn này. Sự khó khăn khiến các tất cả mọi người đều phải thích nghi với thực tế và xác định lại cách để tồn tại trong giai đoạn này. Nguyên nhân bắt nguồn tại đâu thì biện pháp xử lý chỉ có thể nằm tại đó và cuộc sống vẫn phải tiếp diễn với trọng tâm xoay quanh vấn đề dịch bệnh. Giai đoạn sắp tới cũng sẽ rất khó khăn cho các doanh nghiệp, nền kinh tế và mang tính sàng lọc rất cao đối với mọi thành phần kinh tế, ở góc độ đầu tư việc tìm ra các DN sẽ vượt qua và vực dậy theo đó cũng sẽ nhiều thử thách, đòi hỏi sự sát sao và tính chuyên môn cao hơn. Nhìn ở khía cạnh tích cực, dịch bệnh sẽ là một bộ lọc thực sự lớn mà chỉ có những nền kinh tế, doanh nghiệp “khỏe” mới có thể sống chung và vượt qua nhanh chóng được.