Triết lý về đầu cơ và đầu tư của các huyền thoại

“Đừng để thời gian trôi qua thật lãng phí, hãy đọc và suy ngẫm để tạo ra giá trị bền vững trong tương lai” – VOT PARTNERS

George Soros: “Tôi giàu có vì tôi biết khi nào mình sai và tôi tồn tại được nhờ nhận ra các sai lầm của mình”

Học hỏi từ sai lầm của chính bản thân mình và của các nhà đầu tư khác luôn là cách thông minh để chúng ta không tránh phải những sai lầm tương tự như vậy. Các nhà đầu tư khác có thể đã mất rất nhiều tiền mới rút ra một vài bài học quý báu cho mình, các nhà đầu tư/đầu cơ huyền thoại cũng đã dành cả cuộc đời của mình để hình thành nên một triết lý đầu tư, tất cả đều phải trả giá bằng mồ hôi, công sức thậm chí cả tính mạng. Vậy liên kết các vấn đề này lại, chúng ta sẽ có một bức tranh tổng thể nhiều màu sắc. Bài viết này chỉ nhằm tổng hợp, thống kê triết lý của các nhà đầu tư/đầu cơ huyền thoại tới nhà đầu tư/đầu cơ những sai lầm phổ biến dẫn tới mất tiền chứ không mang mục đích hướng dẫn, cũng như “nhìn lại” cả quá trình biến đổi mà chúng tôi trải qua từ những ngày đầu tiên chập chững bước vào đầu cơ tới đầu tư chứng khoán.

Câu nói của ông ngắn gọn nhưng bao hàm ý nghĩa rất lớn, đó là cả một quá trình.

Dưới đây tổng hợp các nguyên nhân mất tiền quen thuộc:

Nguồn: www.votpartners.com

Điểm chung của các nguyên nhân trên là sự phi lý trí, logic và niềm tin không có cơ sở vững chắc. Dưới đây là một số các phương pháp thành công mà chúng tôi biết tới:

Nguồn: www.votpartners.com

Có câu “phúc bất trùng lai, họa vô đơn chí” tức là các nguyên nhân dẫn tới việc “ xui xẻo” có thể rất giống nhau các nhà đầu tư nửa vời, nhà đầu cơ cùng mất tiền với một vài nguyên nhân phổ biến nhưng may mắn thì không lặp lại nhiều và điều nguy hiểm hơn là chúng ta kiếm được tiền mà không hiểu tại sao. Khi nghiên cứu về các triết lý của những huyền thoại trên thị trường, một nguyên tắc chung là càng trải nghiệm, đau thương nhiều thì các đúc kết càng ngắn gọn và sâu xa, khi một người mới bước chân vào kênh này nếu có đọc thì cũng chưa thể nào hiểu hết được ý nghĩa của các đúc kết này. Ví dụ ngài Warren Buffett nói nguyên tắc số 1 là không để mất tiền, vậy làm sao để không mất tiền thì là cả một câu chuyện dài hàng nghìn tập. Nếu trong quá trình nghiên cứu chuyên sâu hay giao dịch bạn cảm thấy nhàm chán thì điều đó rất bình thường, đó là sự kiên trì cần thiết. Điểm chung của các nguyên nhân trên là sự phi lý trí, logic và niềm tin không có cơ sở vững chắc. Dưới đây là một số các phương pháp thành công mà chúng tôi biết tới:

          1.Chỉ giao dịch khi các tất cả các tín hiệu của hệ thống của chúng ta rõ ràng.

          2.Đọc và hiểu hàng nghìn báo cáo tài chính, mô hình kinh doanh của doanh nghiệp.

Lĩnh vực nào cũng cần sự kiên trì nghe có vẻ đơn giản và đơn điệu này. Một ví dụ khác trong lĩnh vực marketing, ở góc độ người làm marketing truyền thống thì thành công có được khi họ tạo dựng được một hình ảnh tốt về công ty. Nhưng ngày nay đòi hỏi marketing cũng phải kiếm được tiền. Có một công thức quen thuộc sau:

Thành công = Tổ chức sự kiện + tạo phản ứng

Thành công có được khi sự kiện được lặp đi lặp lại cho tới khi tạo ra được phản ứng bùng nổ của người tiêu dùng. Bằng cách nào đó các mối quan tâm của người tiêu dùng tới các sự kiện được kết nối với nhau và tạo nên sự kích thích tiêu dùng khi sản phẩm mang lại được thông điệp, giá trị tinh thần đúng với triết lý sống của họ. Hay đơn giản hơn là sự ấn tượng mang tính đột phá đưa thương hiệu vào “ top of mind” của người tiêu dùng. Tất cả hiệu ứng đó được nghiên cứu rất bài bản và công sức của người làm Marketing. Những người làm marketing chuyên nghiệp thường nhận được một ngân sách cố định coi như chi phí ban đầu và phải làm sao tối ưu hóa doanh thu cho công ty. Hệ thống phân phối rộng và tốt là chưa đủ, giống như câu chuyện Coke đã từng chiến thắng Pepsi ở thị trường Venezuela.

Warren Buffett từng nói “Những bài học giá trị cần phải được dạy đi dạy lại nhiều lần”.

Trong cuốn “ Cổ phiếu thường, lợi nhuận phi thường”, Phillip Fisher đã chọn cho nhà đầu tư 15 tiêu chí mà cả đời ông mới đúc kết được giúp nhà đầu tư chọn ra được các công ty tăng trưởng. Một doanh nghiệp chỉ cần thỏa mãn phần lớn các tiêu chí đó có thể là một khoản đầu tư sẽ nắm giữ trọn đời và cho mức sinh lời không tưởng (ông đã nắm giữ Motorola 20 năm và cổ phiếu tăng 30 lần). Xem xét kĩ 15 tiêu chí này tôi nhận thấy sự bao phủ trên mọi khía cạnh hoạt động của doanh nghiệp, nếu không muốn nói là yêu cầu của ông rất khắt khe và tiêu chuẩn đặt ra cao:

1.Sản phẩm, dịch vụ mới

2.Nỗ lực nghiên cứu, phát triển công ty

3.Công tác bán hàng, chiến dịch quảng cáo.

4.Biên lợi nhuận có được duy trì trong giai đoạn khó khăn và tăng trưởng khi thuận lợi.

5.Mối quan hệ giữa các lãnh đạo với nhau, giữa lãnh đạo và người lao động.

6.Công ty có ý định làm những gì mà đối thủ cạnh tranh chưa là hay không.

7.Các yếu tố khác như: hệ thống kế toán, chiều sâu và tính minh bạch trong quản trị, triển vọng lợi nhuận ngắn và dài hạn…

Cái khó khăn nhất là với một nhà đầu tư cá nhân là khả năng tiếp cận và đánh giá ban lãnh đạo hay như hệ thống kế toán của một công ty thì người ngoài sao có thể biết được. Nhưng chúng tôi hiểu rằng đây là một quá trình tích lũy lâu dài, ông thường không nhận quản lý quá nhiều tài sản và chỉ tập trung vào các nhà đầu tư thân thiết (k hoảng hơn 10 đối tác khi có được một quy mô nhất định, sở hữu lượng cổ phần lớn của công ty, việc tiếp cận với ban lãnh đạo là không quá khó khăn.

Một lưu ý thêm là việc gặp ban lãnh đạo trong khi chuyên môn của chúng ta không vững vàng thì đó có thể là một thảm họa chứ không phải cơ hội. Các tiêu chí phía trên nhà đầu tư có thể thấy đa phần là phi tài chính cũng là mặt hạn chế lớn nhất và nhận được sự đánh giá hời hợt từ các nhà đầu tư cá nhân. Trong tiêu chí lớn này, ông lại đặt ra các câu hỏi và dấu hiệu nhận biết như tạo ra một “màng lọc”. Nên việc tìm ra một công ty thỏa mãn là rất khó, nhưng khi đã tìm ra được thì việc bán ra hầu như là không bao giờ. Đối với ông, một công ty tăng trưởng sẽ luôn có những đặc tính để tăng trưởng không ngừng trong các năm tiếp theo. Warren Buffett cũng từng thừa nhận 15% chiến lược của ông kế thừa từ Phillip Fisher.

          *Warren Buffett kế thừa và phát triển trường phái đầu tư giá trị đi xa hơn.

          *Phillip Fisher đi tiên phong trong trường phái đầu tư vào công ty tăng trưởng.

Hay phù thủy phố Wall – Peter Lynch với triết lý đầu tư nghe có vẻ đơn giản “Một trong những phẩm chất quan trọng nhất của một nhà đầu tư là góc nhìn lựa chọn tinh hoa của doanh nghiệp được chọn mua – được xác định không phải với vị trí từ góc nhìn một nhà quản lý, mà là góc nhìn của một người tiêu dùng. Là nhà đầu tư, rất quan trọng khi chúng ta nhìn các cổ phiếu dưới góc nhìn người tiêu dùng. Cũng rất dễ dàng và nhanh chóng để có thể làm được điều này. Đơn giản bạn hãy quan sát nhiều hơn về hành vi (mua, hoặc quan trọng hơn – các hành vi không mua) của người tiêu dùng trong những ngân hàng, quán ăn, siêu thị … để đánh giá về mức độ phổ biến và tích cực của thương hiệu mục tiêu”.

Trong cuốn Stock Wizard – Phù thủy chứng khoán của Jack Schwager là những cuộc phỏng vấn của ông với các nhà giao dịch hàng đầu, quản lý khối tài sản lớn và đã chiến thắng được thị trường trong nhiều năm. Các nhân vật đều có điểm chung cá biệt có một vài người với khả năng thiên bẩm, tức có cảm tính mạnh mẽ, nhạy cảm về thị trường, ra quyết định có thể là dựa trên cảm tính nhiều. Tuy nhiên, không nhiều người được trời phú cho các phẩm chất đó để trở thành một nhà giao dịch thành công thì hầu hết các nhà giao dịch trong cuốn sách đồng ý với các quan điểm sau:

1.Phải có hệ thống giao dịch riêng, có người sẽ dựa trên những thuật toán hết sức phức tạp bao gồm cả yếu tố cơ bản và kỹ thuật.

2.Thị trường sẽ học được “ công thức” của chúng ta rất nhanh nên phải không ngừng cải tiến hệ thống. Chiến thắng được thị trường vẫn luôn là khát khao của cả nhà đầu tư và đầu cơ.

3.Phải thuân thủ kỷ luật, thường các nhà giao dịch sẽ thất bại nhiều khi bị chi phối bởi cảm xúc và các sự kiện ảnh hưởng lớn tới cuộc sống của họ. Cách tốt nhất để khắc phục là họ sẽ không giao dịch trong khoảng thời gian này.

4.Đảo ngược giao dịch sửa sai ngay tức khắc và không có ngoại lệ.

Những quan điểm đọc thì thấy đơn giản nhưng khi thực thi thì muôn vàn thứ sẽ chi phối nhà giao dịch. Một số nhà giao dịch có khao khát giao dịch, chiến thắng thị trường đến cháy bỏng, chính điều này khiến họ vượt qua thử thách về sự sợ hãi khi mất tiền. Chúng tôi cũng xin kể lại một câu chuyện có thật từ một người bạn trong giới đầu tư chứng khoán để thấy được sự cám dỗ mạnh mẽ của lòng tham, anh là một môi giới chứng khoán, tốt nghiệp loại giỏi khối ngành kinh tế, đã từng “ lên bờ xuống ruộng” rất nhiều lần, anh bước vào nghề với trường phái phân tích kỹ thuật, dùng chỉ báo, mô hình thậm chí xác suất để đầu cơ, một thời gian dài không thấy hiệu quả anh chuyển sang trường phái cơ bản và gặt hái rất nhiều thành công, triết lý anh hình thành được tưởng chừng vững chắc như đinh khi rất nhiều khoản đầu tư thành công trong thị trường giá lên. Khách hàng từ đó cũng biết tới nhiều và giá trị tài sản anh quản lý lên tới hàng trăm tỷ. Hiện tại anh đang quay lại trường phái kỹ thuật và dần rời bỏ thị trường cơ sở để sang phái sinh đánh bạc, quãng thời gian bảy năm trời thị trường đã thay đổi anh rất nhiều và quay anh như chong chóng từ trường phái này sang trường phái khác. Giờ đây gặp lại là một khuôn mặt đầy sự thất vọng. Chúng tôi nghĩ đây là sự đánh đổi quá lớn và không nhất thiết phải xảy ra nếu nhà đầu tư có một lập trường vững vàng. Sai lầm lớn nhất mà anh mắc phải là ngủ quên trong chiến thắng, không tuân thủ kỷ luật và để cảm xúc chi phối quá nhiều trong quyết định đầu tư. Trong giới đầu tư có rất nhiều “ trò bịp”, rất nhiều thông tin mà các nhà đầu tư lớn phải bỏ tiền ra mới sở hữu được, sau khi có được thông tin này thì mức độ tự tin cũng đẩy lên cao và nhận kết quả như người bạn của chúng tôi.

Có ai đó đã nói “ Cảm xúc là kẻ thù số một của thành công”.

Cuối cùng, để “ giữ được tiền” , Peter Lynch cũng có một số lời khuyên cho nhà đầu tư như sau:

1.Thua lỗ lớn nhất trong cổ phiếu thường đến từ các công ty có bảng cân đối kế toán không tốt.

2.Mọi người đều có khả năng kiếm tiền từ chứng khoán. Nhưng không phải ai cũng có sự gan lì. Nếu bạn dễ dàng bán cổ phiếu khi thị trường dao động, thì tốt nhất bạn nên tránh xa chứng khoán và cả các quỹ tương hỗ.

3.Về lâu dài, chắc chắn 100% có mối tương quan giữa sự thành công của công ty và giá cổ phiếu. Đây chính là chìa khóa để kiếm tiền. Bạn phải kiên nhẫn và mua cổ phiếu của những công ty làm ăn tốt.

4.Nuôi cổ phiếu cũng giống như nuôi con, không nên nuôi nhiều để không chăm sóc được chu đáo, cũng như không nên ôm đồm nhiều cổ phiếu trong tay. Bạn chỉ thành công thực sự khi tập trung vào một việc.

5.Nếu bạn không thể tìm thấy cổ phiếu nào đủ hấp dẫn thì hãy gửi tiền vào ngân hàng cho đến khi bạn phát hiện ra nó.

6.Bất cứ khi nào phải dự đoán thị trường, kỹ năng cần thiết không phải là lắng nghe, mà là ngáp. Bí quyết ở đây là đừng học cách tin vào những cảm xúc bên trong bạn, mà phải rèn luyện bản thân để đưa ra những quyết định logic và dựa hoàn toàn vào lý trí.

Trên cơ sở tổng hợp một số tiêu chí đó, thì chúng tôi cũng đưa ra những khuyến nghị cho người đọc dựa trên những kinh nghiệm chủ quan ở thị trường Việt Nam sau những khoản đầu tư thất bại và thành công:

1.Tuyệt đối không được mang tư duy đánh bạc, lòng tham và nỗi sợ hãi sẽ cuốn bạn đi xa khỏi những nguyên tắc. “Bàn tay vô  hình” sẽ dần dần làm số tiền tích lũy được của bạn cạn kiệt.

2.Kiên nhẫn trong thế chủ động, không phải mua xong là ngồi đợi cho giá cổ phiếu lên, có khả năng bạn sẽ phải đợi dài dài và bán trước khi cổ phiếu tăng giá. Vì thứ bạn đợi là giá, không phải những thay đổi cốt lõi trong hoạt động doanh nghiệp. Thay vào đó hãy tích cực tìm hiểu sâu hơn nữa vào doanh nghiệp, nên tìm hiểu đa dạng không chỉ riêng về đầu tư, các kĩ năng khác cũng sẽ hỗ trợ bạn trong công việc đầu tư, tất cả là một sợi dây liên kết thay vì ngồi nhìn bảng điện.

3.Tư duy đúng đắn thì sinh ra tiền, nhưng đừng để tiền chi phối ngược lại tư duy, sửa ngay khi biết mình đang sai lầm. Không nên có tư duy kiếm tiền bằng mọi giá và kì vọng phải có cơ sở khách quan.

4.Khi cảm thấy bế tắc, cần thay đổi cách nhìn và hướng tiếp cận, một tờ giấy mỏng tới đâu cũng sẽ có hai mặt. Các nhà đầu tư huyền thoại đều tiếp cận vấn đề ở các góc độ khác nhau nhưng giữa họ lại cho ra kết quả tổng quan khá tương đồng.

5.Hãy chuẩn bị nguồn lực thật tốt, đừng để việc đầu tư chi phối cuộc sống của cá nhân và gia đình mình. Tiền đầu tư nên là tiền nhàn rỗi trong ít nhất vài năm tới.

6.Cần có kĩ năng đọc và chọn lọc thông tin, đây là điều nói nghe có vẻ dễ nhưng để hình thành kĩ năng này mất nhiều thời gian.

7.Kết bạn và giao lưu với nhiều nhà đầu tư thành công, kinh nghiệm hơn, họ sẽ cho bạn những lời khuyên hữu ích, mở ra nhiều suy nghĩ mới. Cách nhìn nhận thế giới của một người thông thường dựa trên trải nghiệm của cá nhân họ, điều này có thể gây ra sự lệch lạc trong góc nhìn. Kết bạn với nhà đầu tư thua lỗ thì bạn sẽ học được kinh nghiệm nhưng tránh có cái nhìn quá tiêu cực, nhìn đâu cũng thấy rủi ro.

Cuối cùng, không sợi dây gì dài như sợ dây kinh nghiệm, rút hoài mà không hết, nhà đầu tư hãy tập tư duy khách quan, độc lập đồng thời rèn luyện bằng cách ghi chép, làm bài tập về nhà thật nhiều. Luôn mang theo những bài tập đó bên mình dù đã tìm ra đáp án hay chưa, nếu chưa thì hãy kiên trì, nếu rồi thì hãy khắc ghi.

“Có thể chúng tôi chưa hoàn hảo, nhưng chúng tôi biết cách nỗ lực và học hỏi để trở thành nhà đầu tư giá trị” – VOT PARTNERS