Nguyên tắc để thành công (by Ray Dalio)

Đôi khi mọi chuyện xảy ra rất khó để hiểu được. Cuộc sống thường là phức tạp và sẽ quá sức chịu đựng nếu kiêm nhiều vai trò cùng một lúc trong cuộc sống. Vết thương nhức nhối khiến tôi phải suy đi nghĩ lại trường hợp của mình, khiến tôi suy nghĩ về tự nhiên bởi vì nó hướng dẫn tôi biết về sự thật là gì.

Vì vậy tôi miên man nghĩ về cách mọi thứ hoạt động. Điều này đặt tôi và hoàn cảnh của mình trong đa chiều hơn. Tôi thấy trong vụ nổ Big Bang tất cả các định luật và các thế lực của vũ trụ này đều được tạo thành và đẩy ra xa tương tác với nhau như một cỗ máy chuyển động vĩnh viễn. Trong đó tất cả các mảnh vụn ghép lại với nhau thành những cỗ máy, hoạt động được một thời gian, rồi lại vỡ vụn, sau đó tiếp tục hợp lại thành những cỗ máy mới. Rồi cứ vĩnh viễn xảy ra như thế. Tôi thấy vạn vật đều là cỗ máy có cấu trúc: sự phát triển của các ngân hà; sự hình thành của hệ mặt trời; cấu trúc địa lý và vệ sinh thái của trái đất; nền kinh tế; thị trường; và mỗi một con người chúng ta nữa đều thế.

Mỗi cá nhân ta là những cỗ máy được hình thành từ nhiều cỗ máy khác: hệ thống tuần hoàn; hệ thống thần kinh sản sinh ra các suy nghĩ; ước vọng; cảm xúc; và những khía cạnh khác biệt tồn tại trong ta nữa. Tất cả những cỗ máy này tiến hóa theo thời gian để cho ra những thực tế mà ta phải gặp hàng ngày.

Góc độ này nghe có vẻ triết học quá nhưng lại thực dụng vô cùng vì nó chỉ cho tôi cái cách mà tôi có thể đối phó với thực tại của mình theo một hướng tốt nhất. Ví dụ tôi quan sát thấy thường thì mọi vật cứ lặp đi lặp lại chỉ có một chút xíu khác biệt thôi. Một vài thứ diễn ra trong chu kỳ ngắn rất dễ nhận biết. Lúc ấy thì ta sẽ dễ dàng giải quyết. Nhưng một số thì hiếm khi xảy ra trong cuộc đời của chúng ta. Khi xảy ra thì nó sẽ khiến ta bị sốc, chẳng hạn như cả trăm năm mới đổ bộ một cơn bão khủng. Số khác thì ta biết chúng tồn tại nhưng chỉ gặp một lần, ví như lần sinh con đầu tiên.

Hầu hết con người ta nhầm lẫn khi coi những tình huống này là duy nhất và đối phó với chúng thật bản năng. Họ không có quan điểm hay nguyên tắc thích hợp để giúp họ vượt qua được. Tôi thấy thay vì xử lý một cách triệt để một lần, tôi có thể xem như mỗi thứ chỉ nằm trong một phần khác nữa, rồi tìm cách tiếp cận chúng tương tự như các nhà sinh vật học tiếp cận động vật vậy. Đầu tiên là xác định chủng loại rồi vẽ ra nguyên tắc để xử lý sao cho thích hợp vì tôi có thể nhìn những việc này diễn ra theo cách khá giống nhau và lặp đi lặp lại. Nên tôi cảm thấy rõ hơn mối quan hệ nhân quả chi phối hành vi của chúng. Từ đó tôi có thể đưa ra những quy tắc tốt hơn, diễn đạt bằng cả ngôn ngữ và thuật toán.

Tôi học được rằng khi hầu hết con người ta kỳ vọng tương lai là một phiên bản sửa đổi nhẹ của hiện tại. Nhưng thường thì khác lắm bởi vì con người có thành kiến với quá khứ gần và bỏ qua những sự kiện đã không xảy ra trong một thời gian dài. Có lẽ đời họ không gặp phải nhưng chúng sẽ lặp lại trong tương lai. Theo góc độ này tôi nhận ra thứ tôi đã bỏ sót, tôi nhầm lẫn trong các cuộc khủng hoảng trầm trọng. Từ đó rút ra những nguyên tắc quý báu và tôi có thể sử dụng những nguyên tắc này để đưa ra những quyết định đúng đắn hơn trong tương lai.

Khi tôi nghĩ sự cân bằng lợi ích và rủi ro. Tôi nhận ra lợi ích và rủi ro là luôn đồng hành với nhau. Từ đó vận dụng tối đa vào cuộc sống ta phải chấp nhận nhiều rủi ro hơn và học cách cân bằng hợp lý giữa rủi ro và lợi ích, là điều cần thiết và để có một cuộc sống tuyệt vời. Tưởng tượng thử bạn đang đối mặt với sự lựa chọn sống một cuộc đời buồn chán hoặc cuộc sống như thiên đường nhưng phải gặp rủi ro khi vượt qua thành công một khu rừng nguy hiểm. Cơ bản đấy là sự lựa chọn mà tất cả chúng ta phải đối mặt. Đối với tôi lựa chọn đã quá rõ ràng nhưng không có nghĩa là con đường phía trước không có thử thách nào hết. Tôi vẫn cần phải đối mặt với hai rào cản lớn mà ai trong chúng ta cũng đều phải đối mặt.