I. Danh sách cách công ty thỏa tiêu chí

Xét trong những ý tưởng để tìm kiếm những khoản đầu tư tốt, các công ty có cổ tức cao nhưng có thị giá thấp có thể là sự lựa chọn tuyệt vời nếu đi theo nguyên lý sau: mua công ty tốt với giá rẻ. Đối với thị giá thấp cần so tương quan với lợi nhuận (P/E và P/B), cổ tức cao cần xem xét dòng tiền chia cổ tức và những vấn đề khác liên quan tới HĐKD của Công ty, ở thị trường Việt Nam, thông thường việc chia cổ tức bằng tiền mặt thì công ty đó thường được giới đầu tư đánh giá là tích cực, ít nhất là công ty có “tiền” để chia. Kết hợp giữa P/E thấp và cổ tức tiền mặt cao tạo ra một “bộ lọc” những Công ty thay vì phải tìm kiếm trong hàng trăm Công ty niêm yết trên sàn.

Dưới đây là danh sách những công ty thỏa hai tiêu chí: giá thấp và tỷ suất cổ tức tiền mặt cao:

Tiêu chí để chọn ra những công ty này bao gồm tỷ suất cổ tức lớn hơn lãi suất ngân hàng một năm, P/E dưới 7 lần và được giao dịch dưới giá trị sổ sách. Một vấn đề có thể thấy ngay nhóm ngành bất động sản chiếm tỷ trọng lớn nhất, tiếp theo là đa phần những công ty này đều dành một tỷ lệ lớn nhuận rất lớn hàng năm để trả cổ tức cho cổ đông. Thoạt nhìn thì có vẻ các con số khá hấp dẫn nhưng đi sâu vào từng nhóm công ty sẽ thấy rõ hơn, cụ thể chia thành 4 nhóm chính:

II. Nhóm các công ty vừa niêm yết (thời gian dưới 1,5 năm): HTN, HUB, AAV

Đối với các công ty vừa niêm yết thị trường có thể sẽ chưa phản ánh được ngay giá trị thực của Công ty. Thông thường, đối với các công ty lớn niêm yết sẽ chọn các Công ty chứng khoán top đầu để làm trọn gói dịch vụ, giới thiệu đến để nhiều nhà đầu tư có thể tiếp cận. Nhưng đồng thời cũng cần nhớ rằng trước khi lên sàn, chắc chắn các Công ty đều sẽ có động cơ để “làm đẹp” sổ sách vì lên sàn là để mở rộng hđkd bằng cách gọi thêm vốn từ các nhà đầu tư.

III. Nhóm có tốc độ tăng vốn điều lệ rất nhanh, xét trong giai đoạn 2014 –2018

Nhóm 3 công ty này có mức độ pha loãng rất cao nhưng lại có tốc độ tăng trưởng lợi nhuận cực kỳ ấn tượng, cổ tức tiền mặt lại rất cao nhưng nghịch lý là thị giá vẫn cứ thấp và giảm dài hạn. Đối với IDI thuộc ngành chế biến cá tra, giai đoạn vừa qua chứng kiến sự hưởng lợi và phục hồi chung của toàn ngàng, IDI là công ty con của 1 DN cũng niêm yết trên sàn là ASM hoạt động cùng ngành nghề, CEO của ASM đồng thời cũng là chủ tịch có sở hữu cổ phần cá nhân tại cả hai công ty. Điều này làm nhà đầu tư lo ngại về tính minh bạch của hđkd, đặc biệt là việc IDI luôn có giao dịch với số dư rất lớn với ASM. Nếu chưa xét tới tính bền vững của lợi nhuận thì thị trường hầu như sẽ có lý do hợp lý cho mức định giá thấp của IDI. Trường hợp của HCD chuyên thương mại hạt nhựa nguyên sinh nhập khẩu, giai đoạn trước kinh doanh không hiệu quả, lợi nhuận rất thấp, thực hiện tái cấu trúc toàn diện vào năm 2015 chuyển hướng sang sản xuất bao bì từ hạt nhựa. Nhìn chung công ty cũng không có lợi thế cạnh tranh rõ ràng, giao dịch nhiều với công ty liên kết, dòng tiền cũng khá yếu, quay vòng vay nợ ngắn hạn nhiều và vừa rồi bị Sở giao dịch nhắc nhở về việc chậm chi trả cổ tức tiền mặt năm 2017.

CEO cũng là cái tên không mới trên thị trường, hoạt động trong ngành bất động sản với tốc độ pha loãng cao hơn lợi nhuận rất nhiều và hầu như đều đặn từ năm 2014 năm nào công ty cũng chào bán cho cổ đông hiện hữu với giá 10.000 đồng trong khi thị giá đang thấp hơn giá chào bán này.

IV. Nhóm có hệ số nợ phải trả / vốn chủ sở hữu cao

Bao gồm các công ty thuộc ngành bất động sản và công nghiệp nặng như kim khí và than, thép. Với HMC chủ yếu là thương mại thép với biên lợi nhuận ròng khá mỏng chỉ khoảng 2 –3% là công ty con của Tổng công ty Thép Việt Nam – CTCP, có thể vì lý do này mà HMC nhận được khá nhiều ưu đãi khi mua hàng hóa dịch vụ từ các công ty con của Tổng công ty Thép Việt Nam và bán lại cũng trong mạng lưới các công ty liên kết và công ty thành viên này. Đối với HTN vừa mới niêm yết nhưng tình hình tài chính cũng không được mạnh mẽ khi doanh số vay nợ khá lớn, hoạt động chủ yếu là phân phối bất động sản, tập trung tại khu vực TP.HCM – nơi các dự án bất động sản đang bị siết chặt về việc cấp giấy chứng nhận đầu tư mới và cả nguồn vốn tài trợ. Các tập đoàn bđs lớn cũng đã và đang chuyển hướng sang các khu đô thị vệ tinh để tạm “tránh cơn bão” này.

Với HLC (công ty con của Tập đoàn than  – Khoáng sản Việt Nam) đang giữ mức sử dụng nợ cao nhất trong nhóm, chỉ tính riêng nợ dài hạn gần 2.600 tỷ đồng, tạm lấy mức lợi nhuận sau thuế 2018 khá tốt là 53 tỷ đồng cộng với mức khấu hao hàng năm quanh 500 tỷ đồng, để trả hết khoản nợ này công ty mất khoảng 4-5 năm. Trong vòng 5 năm qua công ty đã chi khoảng 2.716 tỷ đồng cho tài sản cố định, nguồn tài trợ toàn bộ là từ nợ dài hạn và dường như công ty đang khấu hao tài sản nhanh hơn các Công ty cùng ngành với sự hưởng lợi từ việc thiếu hụt nguồn cung than cho các công ty nhiệt điện. Tuy nhiên, mức định giá thấp của HLC chủ yếu là do đặc thù ngành nghề kinh doanh, thâm dụng vốn lớn và liên tục phải tái đầu tư khiến cho việc phụ thuộc vào nợ vay lớn là một phần tất yếu của HĐKD.

HTI là công ty đơn vị thành viên của Tổng công ty IDICO hoạt động trong mảng xây dựng hạ tầng giao thông, kỹ thuật khu đô thị. Cũng với đặc thù là ngành nghề cần nhiều vốn tài trợ NH để thi công và sau đó thu cước phí đường bộ, tập trung tại khu vực nút giao An Sương – TP.HCM, dòng tiền kinh doanh tương đối ổn định, khó có sự tăng trưởng đột biến và chịu sự giám sát chặt chẽ từ Ngân hàng, HTI có thể phù hợp với những cổ đông nhắm tới cổ tức ổn định và không quan tâm tới tăng trưởng sau khi đã hiểu rõ được các khoản nợ xấu từ cá nhân và việc công ty cứ mãi hợp tác với đúng một công ty kiểm toán kể từ năm 2010 tới nay.

V. Nhóm còn lại

Loại trừ hai công ty có tốc độ tăng trưởng lợi nhuận kép đáng chú ý như GIL và LGL, nhóm còn lại tăng trưởng chậm và dành bình quân tới 57% lợi nhuận sau thuế để chia cổ tức – đây cũng là cách phân bổ vốn hợp lý đối với những công ty không thể tái đầu tư với mức ROI cao. Điểm qua một vài công ty C32 với doanh số phụ thuộc một nửa vào việc khai thác cụm mỏ đá Tân Đông Hiệp – Bình Dương, có chất lượng đá tốt nhất khu vực Đông Nam Bộ, vị trí địa lý thuận lợi nhưng trữ lượng còn lại không nhiều và C32 được cấp phép khai thác tới cuối năm 2019 và tình hình cạnh tranh cũng khá cao, nguồn thu còn lại là mảng cống bê tông và xây lắp. Nguồn thu những năm tiếp theo nữa sẽ phụ thuộc vào hai mỏ đá mới tại Bình Phước và Tân Mỹ. EID chuyên về kinh doanh thiết bị giáo dục, với tình hình tài chính ổn định, tỷ suất cổ tức tốt và đều đặn nhưng lại có giao dịch với bên liên quan rất nhiều, ngoài ra công ty có tham gia vào cả lĩnh vực đầu tư chứng khoán và bất động sản.  HUB là DN có bề dày hoạt động tại khu vực tỉnh Thừa Thiên Huế, tập trung vào 3 mảng chính là : xây lắp, bán gạch và bất động sản (cho thuê và đất nền) trong đó bán gạch Tuynel mang lại nhiều lợi nhuận nhất cho công ty, tăng trưởng năm 2018 cũng chủ yếu tới từ mảng này. Động lực tăng trưởng tiếp theo tới từ dự án bđs Tam Thai và các dự án đất nền khác, triển vọng phía trước là có và phù hợp với những nhà đầu tư mong muốn nhận cổ tức cao, đều đặn, tuy nhiên cũng khó có thể thấy được đâu là thế mạnh và mũi nhọn mà công ty tập trung rất rõ trong dài hạn và công ty vẫn bị vướng vào những khoản nợ xấu rất lớn trong đó có cả những ban lãnh đạo tiền nhiệm với hơn 31,5 tỷ đồng, công ty cũng vừa niêm yết và cần khai thác thêm nhiều thông tin khác.

Đáng chú ý nhất trong danh sách là trường hợp của công ty GIL, lợi nhuận tăng trưởng tốt, cổ tức cao, cổ phiếu không bị pha loãng nhiều nhưng P/E hiện tại chưa tới 3 lần và bằng nửa giá trị sổ sách và đã niêm yết trên sàn từ năm 2002. Đầu tiên là về mặt sổ sách kế toán, GIL được kiểm toán bởi Công ty TNHH Dịch vụ Tư vấn Tài chính Kế toán và kiểm toán Phía Nam từ năm 2010 đến nay, điều này khó có thể khách quan vì một Công ty không nên sử dụng dịch vụ kiểm toán quá 4 năm. Khoản đầu tư vào bất động sản không rõ giá trị thu hồi và đặc biệt giai đoạn 2016 vấn đề nóng nhất lên quan tới công ty là việc mua lại 25% cổ phần CTCP Dệt may Gia Định (Giditex) với tổng số tiền bỏ ra là 193,8 tỷ đồng, Giditex vẫn chưa thể hợp nhất kết quả vào GIL do chưa thực hiện được quyết toán cổ phần hóa. Những năm sau đó Giditex với tình kinh doanh khá tệ khi lỗ gần 11 tỷ năm 2017, không thể thông qua các tờ trình do một nửa số cổ đông phản đối. Tại thời điểm năm 2016 thì khoản tiền đầu tư này gấp hơn 3 lần lợi nhuận sau thuế của GIL. Ngoài ra, khoản Esop gần đây cũng cần xem xét lại vì phát hành cho hơn 300 CBCNV nhưng ban lãnh đạo đã chiếm phần rất lớn trong đó.

Trường hợp của LGL tiền thân là công ty xây dựng hiện tại đang tập trung đầu tư ngành bất động sản với 3 công ty con và 4 công ty liên kết. Bức tranh tài chính vô cùng phức tạp nằm ở các khoản phải thu, tạm ứng cho ban lãnh đạo, cá nhân, các khoản phải trả và những khoản nợ xấu rất lớn. Nếu nhìn vào BCTC cụ thể là thuyết minh chi tiết trong các khoản mục này có lẽ nhà đầu tư nào cũng sẽ “choáng”.

VI. Kết luận

Tìm ra một công ty tốt là việc làm không hề đơn giản nhưng để trả lời công ty đó có phải là một khoản đầu tư tốt hay không lại càng khó khăn, các nhà đầu tư nên có một danh sách riêng những vấn đề “cờ đỏ” có thể loại trừ ngay những DN vi phạm tiêu chi. Thoạt nhìn những công ty có định giá thấp đến “ngớ ngẩn” có thể là một “món hời”, việc lọc ra các tiêu chí có thể hỗ trợ cho quá trình tìm kiếm và phân tích nhanh chóng hơn nhưng nhà đầu tư cũng nên nhớ một nguyên tắc là “thị trường luôn có lý lẽ riêng” trong dài hạn, chiến thắng thị trường vẫn là mục tiêu đáng mơ ước của các nhà đầu tư bao đời nay.